Pijawki w gabinecie, czyli dlaczego warto zagłębić się w hirudoterapię?

Hirudoterapia, czyli leczenie pijawkami to metoda znana od wielu lat i stosowana od wieków w różnych krajach i kulturach. Mówi się nawet, że jej początki łączą się z pierwszymi wzmiankami o medycynie. A czym hirudoterapia jest w dzisiejszych czasach?

Przy aktualnej wiedzy medycznej terapia pijawkami została dobrze zbadana. Uzyskane dane naukowe sprawiają, że jest to metoda oparta na Evidence Based Medicine (EBM).

Dzięki temu hirudoterapia jest wykorzystywana we wspomaganiu leczenia różnych dolegliwości, m.in. ortopedycznych, reumatologicznych i uroginekologicznych.

W naszym artykule przedstawimy przykłady wykorzystania hirudoterapii na podstawie przeglądu i analizy aktualnych badań naukowców z różnych krajów.

Hirudoterapia – jak działa leczenie pijawkami?

Hirudoterapia, czyli leczenie poprzez przykładanie pijawek do skóry (ale też np. do niektórych blizn) opiera się na działaniu wydzielin, które pijawki uwalniają do tkanek żywiciela. Pijawka rozcina skórę, a następnie, oprócz substancji znieczulających przekazuje antykoagulanty i środki przeciwzapalne. Najbardziej znanymi czynnikami leczniczymi uwalnianymi przez pijawki są:

• hirudyna – działanie przeciwzakrzepowe
• eglina B – przeciwzapalna
• eglina C – antyutleniacz
• bdelina A i B – przeciwzapalne
• kolagenazy i fibrynazy – wspomagają leczenie ran
• hialuronidaza – przeciwbakteryjna
• antyelastaza – przydatna w kosmetologii, wspomaga leczenie m.in. cellulitu, trądziku, łuszczycy i teleangiektazji
• esteraza cholesterolowa – odpowiada za normalizację poziomu cholesterolu i trójglicerydów
• inne substancje działające korzystnie w wielu dziedzinach medycznych.

Substancje wydzielane przez pijawki zostały uznane za lek według Agencji ds. Żywności i Leków.

Hirudoterapia – wskazania do leczenia pijawkami

Przykładowymi zastosowaniami hirudoterapii jest leczenie (wspomaganie leczenia):

• hemoroidów
• żylaków (w tym m.in. miednicy i powrózka nasiennego)
• endometriozy
• objawów związanych z menopauzą
• zespołu policystycznych jajników
• blizn
• chorób stawów i ścięgien
• chorób skóry (trądzik, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry)
• łysienia plackowatego
• bielactwa
• ran
• bólu kręgosłupa
• astmy
• migreny
• wielu innych dolegliwości, w tym schorzeń układu pokarmowego.

O tym, czy pijawki mogą być u danej osoby zastosowane, powinien zdecydować specjalista, biorąc pod uwagę całościowo stan zdrowotny pacjenta.  

Poniżej przedstawiamy przykłady zastosowań hirudoterapii na podstawie badań dostępnych w bazach danych naukowych.

Hirudoterapia w leczeniu hemoroidów

Jednym z najbardziej znanych zastosowań hirudoterapii jest leczenie hemoroidów. Badania nad tą metodą prowadzili m.in. indyjscy naukowcy ze szpitala Narodowego Instytutu UnaniMedicine w 2015 roku. W badaniu tym wzięło udział 20 mężczyzn (średnia wieku 38 lat), z umiarkowanymi objawami związanymi z występowaniem żylaków odbytu (III i IV stopień choroby hemoroidalnej według klasyfikacji Banova). Do leczenia został użyty gatunek pijawki Hirudinaria granulosa, które były przykładane na czas 15 minut. Następnie pacjenci byli badani co 7 dni przez 4 tygodnie. Mimo niewielkiej grupy badawczej udało się uzyskać zmniejszenie dolegliwości takich jak:

• ból – mniejszy o 55%
• świąd – zmniejszenie o 30%
• krwawienia z hemoroidów – mniej intensywne o 10%.

Objawy te były rejestrowane za pomocą kwestionariusza CORECTS.¹

Hirudoterapia w chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego

Badania dotyczące wspomagania leczenia gonartrozy prowadzili m.in. naukowcy z Hiszpanii w 2015 roku. Wzięło w nich udział 113 pacjentów, którzy zostali podzieleni na 2 grupy. Pierwsza z nich przeszła jedną sesję hirudoterapii, druga grupa – 2 sesje oddzielone 4-tygodniową przerwą, a trzecia grupa (kontrolna) otrzymała placebo (leczenie sztuczną pijawką). Największą poprawę zaobserwowano w drugiej grupie, która przeszła 2 sesje hirudoterapii. U tych osób zmniejszyła się sztywność stawu, a pacjenci lepiej funkcjonowali w codziennych czynnościach.

Z kolei w 2017 roku w Turcji przeprowadzono ciekawe badanie porównujące skuteczność hirudoterapii w odniesieniu do leczenia prądami TENS. W randomizowanym, pojedynczo zaślepionym badaniu 90 pacjentów podzielono na dwie grupy. Pierwsza grupa leczona była hirudoterapią (raz w tygodniu), a druga – prądami TENS. W obu grupach po 3 tygodniach leczenia zaobserwowano poprawę na podobnym poziomie. Wyniki rejestrowano według znanej wizualno-analogowej skali bólu VAS oraz skali WOMAC.

Z kolei w Iranie w 2018 r. badano skuteczność ekstraktu z pobranej śliny pijawki, stosowanego na bazie żelu liposomalnego. Wykazano, że po miesiącu stosowania takiej substancji o 50% zmniejszyły się objawy choroby zwyrodnieniowej (takie jak ból, sztywność stawu i stan zapalny) u osób z grupy badawczej, które stosowały ekstrakt ze śliny pijawki.²

Hirudoterapia w dermatologii – leczenie chorób skóry pijawkami

Hirudoterapia jest stosowana także w dziedzinie dermatologii i kosmetologii. Badanie przeprowadzone przez naukowca z Shivaji Science College wykazało skuteczność hirudoterapii m.in. w leczeniu trądziku. Z 4 grup pacjentów (każda po 20 osób) najlepsze efekty uzyskały osoby z pierwszej grupy, leczone wyłącznie hirudoterapią. Poprawę uzyskano także w grupie drugiej i trzeciej. W grupach tych hirudoterapię łączono odpowiednio ze środkami przeciwtrądzikowymi (doustnymi i miejscowymi) oraz antybiotykami. W grupie czwartej stosowano tylko antybiotyki (bez leczenia pijawkami) i u tych osób proces łagodzenia zmian trądzikowych trwał dłużej. Następnie wykazano także pozytywny wpływ hirudoterapii łączonej ze środkami przeciwtrądzikowymi na leczenie blizn potrądzikowych.³˒⁴

Hirudoterapia – procedura medyczna z wpisem do ICD-9

Terapia pijawkami jest wpisana do Międzynarodowej Klasyfikacji Procedur Medycznych ICD-9. Podkreśla to uznanie tej metody wśród innych czynników leczniczych. Hirudoterapia była i stale jest przedmiotem wielu badań naukowych dotyczących różnorodnych dziedzin medycyny. W bazach medycznych danych naukowych znaleźć można liczne projekty badawcze opisujące skuteczność hirudoterapii w uroginekologii, ortopedii, dermatologii a także innych dziedzinach. Analiza kolejnych badań przynosi coraz ciekawsze spostrzeżenia – warto więc szerzej zainteresować się tematem.

Bibliografia:

1. SciELO - Brasil - Clinical Efficacy of Medicinal Leech Therapy in Treating Third- and Fourth-Degree Hemorrhoids Clinical Efficacy of Medicinal Leech Therapy in Treating Third- and Fourth-Degree Hemorrhoids
2. Sanguijuelas medicinales como tratamiento complementario en la osteoartritis de rodilla (sld.cu)
3. pdf (ijrbat.in)
4. 6-8.pdf (aestheticcosmetology.com)